Alienacja rodzicielska – cichy dramat dzieci i rola detektywa w odkrywaniu prawdy
Spis treści:
- Subtelne oznaki alienacji rodzicielskiej – co powinno wzbudzić podejrzenia?
- Kiedy konflikt przeradza się w alienację – granice, które nie powinny zostać przekroczone
- Detektyw jako mediator prawdy – jak wykrywa przypadki alienacji rodzicielskiej?
- Dowody alienacji rodzicielskiej – jak dokumentacja detektywistyczna może zmienić bieg sprawy?
- Alienacja rodzicielska a przyszłość dziecka – kiedy warto działać bez wahania?
Konflikty, separacja, rozstanie czy rozwód wraz z podziałem opieki zawsze są dla dziecka traumatycznymi i trudnymi przeżyciami. Takie sytuacje mocno komplikuje wzajemne dyskredytowanie się rodziców – ciągłe obwinianie się, żale i pretensje prowadzą do wykreowania negatywnego obrazu matki/ojca w oczach dziecka. Alienacja rodzicielska to złożone zjawisko określające zaburzenie relacji między małoletnim a jednym z rodziców, co jest zazwyczaj wywołane celowo przez drugiego z nich. Ten problem, ze względu na destrukcyjny wpływ na życie i rozwój dziecka, wymaga podjęcia zdecydowanych działań.
Subtelne oznaki alienacji rodzicielskiej – co powinno wzbudzić podejrzenia?
Alienacja rodzicielska stanowi długotrwały, systematyczny i intensywny proces, w którym matka/ojciec starają się świadomie odsunąć dziecko od drugiego rodzica w ramach zemsty wynikającej z napięć czy trwającego między nimi konfliktu. Mogą to być różne działania wymierzone bezpośrednio w drugiego rodzica, które jednak są bardzo obciążające dla małoletniego poprzez zaangażowanie go w sprawę. Dziecko, które doświadcza alienacji rodzicielskiej, otrzymuje od matki/ojca szereg komunikatów odnośnie drugiego rodzica, które mają na celu umniejszenie jego autorytetu i roli w życiu małoletniego.
Podejrzenia powinny wzbudzić przede wszystkim nagłe zmiany zachowania w stosunku do rodzica obejmujące m.in.: silną niechęć do spotkań, wrogość, agresję lub lęk, które pojawiły się bez jednoznacznego powodu czy obiektywnego uzasadnienia. Kiedy postawa małoletniego lub wyrażane opinie na temat matki/ojca są odmienne od wcześniejszych doświadczeń i relacji między dzieckiem, a rodzicem, należy odbierać je jako oznaki alienacji rodzicielskiej. Takie sytuacje często są wynikiem rozterek dziecka wynikających z działań podejmowanych przez matkę/ojca w celu utrudniania lub wręcz uniemożliwienia mu kontaktów z drugim rodzicem. Działania alienacyjne mogą przybierać formę:
- wpływania na opinię dziecka i nastawiania go przeciwko drugiemu rodzicowi poprzez przedstawianie go w negatywny sposób, opowiadanie zniechęcających historii, wyraźne krytykowanie postępowania, komentowanie podejmowanych decyzji, obrażanie, obwinianie za wszelkie zmiany wynikające z rozstania, tj.: rozłąka, pogorszenie sytuacji finansowej czy zmiana miejsca zamieszkania, a także manipulowanie wspomnieniami dziecka,
- zdobywania przychylności dziecka i przeciągnięcia go na swoją stronę za pomocą prezentów czy kreowania wizerunku alienującego rodzica jako lepszego, bardziej zaangażowanego w wychowanie,
- stosowania szantażu emocjonalnego, wymuszania negatywnego reagowania na wizyty czy propozycje odnośnie wspólnego spędzania czasu z drugim rodzicem, wzbudzania w dziecku poczucia winy po spotkaniach z matką/ojcem czy ostentacyjnego okazywania smutku po powrocie z nich zadowolonego dziecka,
- prób uzyskania od dziecka informacji odnośnie przebiegu spotkania, życia prywatnego drugiego z rodziców czy planowanych przez niego kroków prawnych,
- niestosowania się do ustaleń i lekceważenia planów drugiego rodzica wobec dziecka, izolowania i ograniczania wzajemnych kontaktów zarówno osobistych, jak i „na odległość” poprzez uniemożliwianie spotkań czy blokowanie rozmów telefonicznych – regularne zakłócanie kontaktów może wywołać u dziecka żal, że nie widuje się z drugim rodzicem, którego obwini za taką sytuację,
- wprowadzania dziecka w szczegóły sprawy rozwodowej, sytuacji związanej z podziałem opieki, majątku czy przyznania alimentów, np.: przebiegu postępowania, treści pism procesowych, zeznań, spraw i rozliczeń finansowych,
- wymuszania od dziecka wyrażania negatywnych opinii na temat drugiego rodzica, również w zamian za oferowane korzyści,
- bezpodstawnych zgłoszeń na Policję czy do opieki społecznej w celu utrudnienia drugiemu rodzicowi kontaktu z dzieckiem.
Alienacja rodzicielska, zależnie od stopnia zaawansowania, objawia się w różny sposób. Na początku dziecko może np.: wyrażać drobne zastrzeżenia wobec matki/ojca, natomiast w skrajnych przypadkach może dochodzić do sytuacji, kiedy małoletni całkowicie będzie odmawiać kontaktów z rodzicem. Rozpoznanie tych oznak może być trudne ze względu na naturalny stres, jaki dziecko przeżywa podczas rozstania rodziców. Jednak w przypadku alienacji wszystkie negatywne reakcje są wzmocnione i ukierunkowane przez matkę/ojca. Warto podkreślić, że alienacja rodzicielska to proces, a nie jednorazowe zdarzenie, prowadzący do silnego sprzymierzenia dziecka z matką/ojcem i zerwania więzi z drugim rodzicem bez prawnego uzasadnienia.
Kiedy konflikt przeradza się w alienację – granice, które nie powinny zostać przekroczone
Coraz powszechniejszy problem stanowi angażowanie dziecka w spory rodziców w celu zaspokojenia własnych rozgrywek. Alienacja rodzicielska może rozwijać się stopniowo w wyniku konfliktu między dorosłymi – w takiej sytuacji małoletni zostaje instrumentalnie wykorzystywany jako „karta przetargowa” czy „narzędzie walki”, co jest sprzeczne z jego dobrem i możliwością swobodnego rozwoju. Takie metody wpływają negatywnie przede wszystkim na dziecko, które najmocniej ucierpi z powodu utarty kontaktu z jednym z rodziców. Jednak dylematy związane z wpływem relacji z matką/ojcem na więzi z drugim rodzicem mogą wywołać u dziecka konflikt lojalnościowy, który spowoduje wycofanie się z jednej z tych relacji. Decyzja o odsunięciu się będzie wymuszona przez postawę rodzica dążącego do tego, aby relacje z drugim rodzicem zostały osłabione lub całkowicie zerwane. W efekcie dochodzi do kontrolowania oraz manipulowania dzieckiem w taki sposób, aby „uszkodzić” jego relację z matką/ojcem. Na skutek działań alienacyjnych zostaje zaburzona lub zerwana więź między dzieckiem a drugim rodzicem. Dziecko może nie chcieć widywać się nie tylko z matką/ojcem, ale również z innymi członkami rodziny z jej/jego strony (dziadkami, wujostwem, kuzynami).
Detektyw jako mediator prawdy – jak wykrywa przypadki alienacji rodzicielskiej?
Alienacja rodzicielska może doprowadzić do trwałego zerwania więzi między dzieckiem i jednym z rodziców. Ważne jest więc wczesne rozpoznanie objawów oraz podjęcie zdecydowanych działań, aby uniemożliwić pogłębianie się problemu. W takiej sytuacji szczególnie istotne jest zachowanie spokoju, cierpliwości oraz regularne utrzymywanie kontaktów z dzieckiem mimo trudności wynikających z konfliktów lub rozstania. Udowodnienie alienacji rodzicielskiej wymaga bowiem czasu, zaangażowania i konsekwencji w gromadzeniu dowodów przeciwko drugiemu rodzicowi. Przy jej wykryciu kluczową rolę odgrywa skrupulatne dokumentowanie wszystkich przejawów. Celem działań detektywa jest ujawnienie faktów wskazujących na możliwość wystąpienia alienacji rodzicielskiej i zebranie jednoznacznych dowodów, które mogą być wykorzystane przez psychologów, prawników czy sędziów w postępowaniu sądowym.
W ramach czynności detektywistycznych prowadzimy dyskretną obserwację interakcji między rodzicem alienującym i dzieckiem w celu ujawnienia manipulacji, kontroli czy wrogiego nastawiania dziecka do drugiego rodzica. W czasie prowadzonych czynności dokumentujemy m.in. nadmierne zakupy dla dziecka, mające na celu jego przekupienie. Dochodzi również do intensywnego, innego niż do tej pory spędzania wolnego czasu z dzieckiem i dokumentowania tej aktywności w mediach społecznościowych np. Facebook, Instagram, mające na celu zbudowanie dobrej opinii jako rodzica. Często dziecko zostaje przymuszone do sesji fotograficznej w czasie wyjazdu, a czynności obserwacyjne potwierdzają, że całość wyjazdu była mniej udana niż stronnicza fotorelacja rodzica. Prowadzimy także rozpytania świadków w ramach wywiadu środowiskowego, ustalając w ten sposób szczegóły działań alienacyjnych.
Dowody alienacji rodzicielskiej – jak dokumentacja detektywistyczna może zmienić bieg sprawy?
W świetle prawa każdy z rodziców, bez względu na to, komu została przyznana władza rodzicielska, ma prawo i obowiązek do utrzymywania kontaktów z dzieckiem (§ 1. Art. 113. Kodeks rodzinny i opiekuńczy), a ich ograniczenie jest możliwe wyłącznie w określonych przypadkach uzasadnionych dobrem dziecka. Jeśli istnieje podejrzenie alienacji rodzicielskiej, to należy złożyć zawiadomienie w tej sprawie w sądzie rodzinnym, który ma szerokie kompetencje w zakresie zabezpieczenia interesów małoletniego. Sąd rodzinny ma możliwość przeprowadzenia postępowania mającego na celu ochronę dobra dziecka, przeciwdziałanie pogłębianiu alienacji rodzicielskiej i zabezpieczenie praw izolowanego rodzica do kontaktów z małoletnim. Proces może obejmować m.in.: powołanie biegłych psychologów do oceny relacji między dzieckiem a obojgiem rodziców oraz zastosowanie środków tymczasowych w postaci mediacji (w celu złagodzenia konfliktu, odbudowania komunikacji między rodzicami i wypracowania kompromisu uwzględniającego dobro dziecka) lub nadzoru kuratora nad kontaktami małoletniego zarówno z matką, jak i ojcem.
Decyzje w takich sprawach mogą ograniczać alienującemu rodzicowi kontakty z dzieckiem lub nakazywać uczestniczenie w terapii rodzinnej prowadzącej do odbudowania relacji rodzinnych. Zebrane przez detektywa dowody alienacji rodzicielskiej odgrywają kluczową rolę w rozwiązaniu sprawy na korzyść dziecka. Dokumenty, np.: korespondencja, maile, sms-y, wpisy w mediach społecznościowych, zapisy rozmów, nagrania audio/wideo, zdjęcia, itd., mogą ujawnić negatywny stosunek jednego rodzica do drugiego oraz opinie przedstawiane w obecności dziecka. Wszystkie działania podejmowane przez detektywa są zgodne z prawem, dzięki czemu pozyskane dowody można z powodzeniem wykorzystać w sądzie w celu ujawnienia alienacyjnych działań matki/ojca.
W polskim prawie nie ma jednak precyzyjnych przepisów dotyczących reagowania na stosowanie alienacji rodzicielskiej, co znacznie komplikuje takie sprawy. Tego zagadnienia dotyczy § 1. art. 59815 Kodeksu postępowania cywilnego, który wskazuje sankcję pieniężną (zapłatę określonej kwoty na rzecz osoby uprawnionej do kontaktu z dzieckiem) za niewykonanie lub niewłaściwe wykonanie obowiązków regulujących kontakty z dzieckiem przez osobę, pod której pieczą pozostaje małoletni, wynikających z orzeczenia lub ugody zawartej przed sądem bądź mediatorem. Odwołuje się do tego także § 1. art. 59817 KPC, zgodnie z którym sąd opiekuńczy może przyznać osobie uprawnionej do kontaktu zwrot uzasadnionych wydatków poniesionych w związku z przygotowaniem kontaktu.
Alienacja rodzicielska a przyszłość dziecka – kiedy warto działać bez wahania?
U dziecka postawionego pomiędzy jednym a drugim rodzicem mogą wystąpić trudności z zachowaniem neutralnego podejścia do własnej relacji z matką lub ojcem. Sprzymierzanie się małoletniego z jednym z rodziców w trakcie konfliktu, separacji, rozstania czy rozwodu może doprowadzić u niego do problemów w przyszłości. Alienacja rodzicielska może wywołać poważne skutki wpływające negatywnie na rozwój psychiczny dziecka oraz budowanie relacji z innymi. Nakładanie na dziecko presji, stresu i oczekiwanie od niego, że stanie po stronie matki/ojca może wywołać wiele trudności natury behawioralnej lub emocjonalnej, np.:
- utrata poczucia bezpieczeństwa,
- problemy ze snem,
- zaburzenia lękowe,
- trudności z odżywianiem,
- zachowania autoagresywne,
- wycofanie społeczne,
- powściągliwość w okazywaniu uczuć,
- zaburzenie obrazu rodziny,
- problemy w relacjach interpersonalnych – nawiązywanie dysfunkcyjnych relacji, w których główną rolę odgrywa żal i złość,
- trudności z koncentracją i nauką,
- brak asertywności oraz pewności siebie,
- depresja.
W skrajnych przypadkach taka sytuacja może doprowadzić do podjęcia próby samobójczej przez dziecko. Ze względu na powagę sprawy, niezbędna może okazać się pomoc psychologa lub terapeuty rodzinnego, który indywidualnie oceni kondycję psychiczną dziecka. Niezwłoczne podjęcie działań w przypadku alienacji umożliwia ochronę przede wszystkim małoletniego, ale także sprzyja budowaniu prawidłowej relacji z rodzicami. Zerwanie szkodliwych praktyk przyczynia się do poprawy sytuacji dziecka i zapewnienia mu stabilności emocjonalnej.
