Nękanie w szkole – jak detektyw może pomóc rodzicowi?

Na czym polega nękanie w szkole?

W relacjach rówieśniczych nie brakuje sprzeczek i nieporozumień. Jednak nękanie w szkole nie jest zwykłym konfliktem między dziećmi. To bardzo niebezpieczne zjawisko, które polega na uporczywym upokarzaniu i zastraszaniu lub celowej izolacji jednego z uczniów. Charakterystyczna jest długotrwałość i powtarzalność działań wywierających presję psychiczną lub emocjonalną. Przemoc rówieśnicza może przyjmować różne formy – od agresji słownej, przez fizyczną, aż po internetową. Może dochodzić do:

• regularnego wyśmiewania, poniżania, wyzywania, rozpowszechniania plotek na temat dziecka, gróźb i wykluczania z grupy poprzez niedopuszczanie do wspólnych zabaw czy zajęć,
• prowokowania do bójek, wykradania i ukrywania przyborów szkolnych, części garderoby, niszczenia rzeczy, wyłudzania pieniędzy,
• publikacji obraźliwych komentarzy, modyfikowanych nagrań czy przerobionych zdjęć w Internecie, wysyłania krzywdzących wiadomości, hejtu w social mediach.

Nękanie w szkole może dotykać dzieci w różnym wieku. Ofiarami często stają się uczniowie, którzy wyróżniają się z jakiegoś powodu, np.: wyglądem, stylem bycia, statusem materialnym, pochodzeniem, osiągnięciami w nauce, problemami osobistymi czy chorobą. Sprawcami zwykle są dzieci, które poprzez agresję wobec słabszych próbują radzić sobie z własną frustracją. Przemoc rówieśnicza może rozwijać się stopniowo – od jednorazowych zaczepek i docinków po systematyczne prześladowanie. 

Jaka jest kara za nękanie w szkole?

Szkoła, zgodnie z przepisami Ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. dotyczącej prawa oświatowego (Dz. U. 2017 poz. 59) i zapisami statutu placówki, ma obowiązek przeciwdziałania wszystkim formom przemocy rówieśniczej. Wychowawcy wraz z dyrekcją muszą reagować w przypadku nękania uczniów oraz podjąć konkretne działania wobec sprawcy, niezależnie od tego, czy równolegle toczy się postępowanie w sądzie. W zależności od skali problemu szkoła może:

• przeprowadzić rozmowy dyscyplinujące,
• obniżyć ocenę z zachowania,
• udzielić upomnienia lub nagany,
• przenieść ucznia do innej klasy,
• zawiesić w prawach ucznia (zakazać udziału w szkolnych imprezach czy wycieczkach),
• złożyć wniosek o przeniesienie do innej placówki (na podstawie art. 106 prawa oświatowego).

Jeśli przemoc rówieśnicza powtarza się, to szkoła lub rodzice mogą powiadomić Policję lub sąd rodzinny. Polskie prawo jasno definiuje, że nękanie w szkole mając cechy uporczywości, może zostać uznane za przestępstwo (zgodnie z Art. 190a §1 Kodeksu karnego). Wymiar kary zależy od stopnia nasilenia, charakteru dręczenia czy wieku sprawcy. Sąd rodzinny może zastosować środki wychowawcze określone w Art. 6 Ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich. Wobec nieletnich sprawców sąd może m.in.:

• udzielić upomnienia,
• zobowiązać do określonego postępowania (naprawy wyrządzonej szkody, wykonania określonych prac lub świadczeń, przeproszenia pokrzywdzonego),
• ustanowić nadzór kuratora, 
• skierować do ośrodka wychowawczego,
• umieścić w zakładzie poprawczym. 

Gdy nękanie prowadzi do szkody psychicznej lub materialnej, można dochodzić zadośćuczynienia na drodze cywilnej (art. 445 Kodeksu cywilnego). W takiej sytuacji odpowiedzialność ponoszą rodzice sprawcy. Jeśli dochodzi do przemocy w Internecie, dodatkowo mogą mieć zastosowanie również przepisy dotyczące ochrony danych osobowych (Ustawa z dnia 10 maja 2018 r. o ochronie danych osobowych), zniesławienia (art. 212 k.k.), naruszenia wizerunku oraz gróźb karalnych (art. 190 k.k.). 

Co zrobić, gdy dziecko jest nękane w szkole?

Dzieci często ze wstydu, przekonania, że nikt im nie uwierzy bądź strachu przed zemstą lub brakiem reakcji nie mówią dorosłym o problemie, którego doświadczają w grupie rówieśniczej. Dlatego ważna jest uważność nauczycieli i rodziców, którzy jako pierwsi mogą zauważyć niepokojące sygnały. Nękanie w szkole może wywołać zmiany zachowania – dziecko nagle może stać się skryte, wycofane i niechętne do opowiadania o szkole. Może temu towarzyszyć spadek nastroju i unikanie kontaktów z rówieśnikami. Przed lekcjami może częściej skarżyć się na bóle brzucha czy głowy. Do domu może wracać w zniszczonych ubraniach lub z uszkodzonym plecakiem, połamanymi okularami czy bez telefonu, książek lub innych rzeczy osobistych. Ofiara nękania może mieć ślady przemocy fizycznej na ciele, np.: siniaki i zadrapania. Taka sytuacja sprawia, że dziecko może mieć trudności ze snem, koszmary nocne, a jego ogólna koncentracja spada, przez co pogarszają się wyniki w nauce. Niezwykle istotne jest zapewnienie dziecku bezpieczeństwa oraz wsparcia w tej sytuacji, a także podjęcie konkretnych kroków zapewniających mu ochronę oraz umożliwiających wyciągnięcie konsekwencji wobec sprawcy – zarówno wychowawczych, jak i prawnych.

1. Kontakt z wychowawcą, pedagogiem szkolnym lub dyrekcją

Pierwszym etapem jest przekazanie informacji o nękaniu do szkoły. Najlepiej zrobić to w formie pisemnej, opisując szczegółowo sytuację i żądając podjęcia natychmiastowych działań ochronnych wobec ucznia. Dyrektor szkoły, zgodnie z przepisami prawa oświatowego, ma obowiązek zapewnić bezpieczeństwo uczniom, przeciwdziałać przemocy i zorganizować wsparcie zarówno dla ofiary, jak i sprawcy.

1. Zgłoszenie sprawy do kuratorium oświaty

Jeśli dyrekcja bagatelizuje problem lub nie zajmuje się sprawą w sposób poprawiający sytuację dziecka, można zgłosić ten fakt do kuratorium oświaty. Ten organ posiada kompetencje do przeprowadzenia kontroli w placówce i zbadania, czy są przestrzegane prawa dziecka i ucznia. Działania sprawdzające mogą obejmować szkoły zarówno publiczne, jak i prywatne.

1. Zapewnienie wsparcia psychologa 

Nękanie w szkole często doprowadza do poważnych skutków wymagających profesjonalnej pomocy. Dziecko może cierpieć m.in.: na lęki, obniżone poczucie własnej wartości czy depresję. Wsparcie psychologa pomoże przepracować trudne doświadczenia, odbudować poczucie bezpieczeństwa i samoocenę. 

1. Zawiadomienie organów ścigania

Jeżeli nękanie przybiera formy przemocy fizycznej, gróźb, publikacji obraźliwych materiałów w sieci, można zgłosić sprawę na Policję lub do prokuratury. W przypadku osób niepełnoletnich rozpatrzeniem jej zajmie się sąd rodzinny. Ważne, aby gromadzić dowody, np.: zdjęcia obrażeń, obdukcje lekarskie, wiadomości, zrzuty ekranów.  

Detektywistyczne metody ochrony dzieci nękanych w szkole

Wielu rodziców czuje bezradność wobec bierności szkoły, która – z obawy przed konfliktem czy nadszarpnięciem wizerunku placówki – może ignorować lub bagatelizować zgłoszenia dotyczące przemocy rówieśniczej. W takich sytuacjach warto rozważyć skorzystanie z usług detektywa, którego działania ukierunkowane są na dyskretne pozyskanie rzetelnych dowodów potwierdzających nękanie w szkole. Jako licencjonowani detektywi działamy w pełni legalnie na podstawie Ustawy o usługach detektywistycznych z 2001 roku, a raport końcowy, który opracowujemy, może posłużyć jako dowód w postępowaniach prowadzonych przez szkołę, kuratorium oświaty czy sąd rodzinny. Naszym zadaniem jest ustalenie stanu faktycznego – potwierdzenie skali zjawiska, zidentyfikowanie sprawcy lub sprawców, a także wskazanie potencjalnych zaniedbań ze strony placówki edukacyjnej. Nasze działania mogą obejmować m.in.:

• obserwację dziecka w drodze do szkoły i domu, aby ustalić, czy jest nękane poza terenem placówki,
• monitoring otoczenia w okolicy szkoły, w tym przystanków autobusowych, boisk, sklepików i innych miejsc, gdzie dochodzić może do agresji,
• analizę materiałów cyfrowych (wiadomości SMS, czatów, komentarzy, zdjęć oraz publikacji z mediów społecznościowych),
• zebranie relacji potencjalnych świadków – uczniów, rodziców lub sąsiadów – którzy mogą potwierdzić akty przemocy lub zastraszania.

Zakres podejmowanych czynności dostosowujemy do charakteru konkretnej sprawy. Kompleksowe podejście z naszej strony daje rodzicom nie tylko obiektywne dowody, ale także silne argumenty do rozmów dyrekcją szkoły, która dotychczas nie reagowała adekwatnie na zgłoszenia. Dzięki pracy detektywa możliwe staje się przedstawienie obiektywnego obrazu sytuacji, co znacząco zwiększa szanse na skuteczne przerwanie przemocy wobec dziecka.