Kontrola zwolnień lekarskich, czyli jak detektyw może zweryfikować zasadność L4?

Na czym polega kontrola zwolnień lekarskich i kto może ją zlecić?

Zwolnienie L4 jest przyznawane pracownikom, którzy z powodu choroby lub kontuzji są niezdolni do pracy. Jednak, jak pokazują przybliżone powyżej statystyki, w rzeczywistości dochodzi do poważnych nadużyć tego uprawnienia. Szczegółowa kontrola zwolnień lekarskich polega na weryfikacji, czy w okresie ich trwania pracownicy nie wykonują pracy zarobkowej oraz, czy nie wykorzystują tego czasu w sposób inny niż rekonwalescencja. Zazwyczaj są jej poddawane osoby, wobec których zachodzą podejrzenia co do ich rzeczywistego stanu zdrowia lub intencji korzystania z L4, a w szczególności takie, które: 

• w przeszłości utraciły prawo do zwolnienia – dotyczy to osób, które były już ukarane przez ZUS za nieprawidłowości w korzystaniu ze zwolnień lekarskich,

• regularnie korzystają z L4 – częste, kilkudniowe zwolnienia mogą budzić wątpliwości co do ich zasadności,
• otrzymują zwolnienia od różnych lekarzy – regularna zmiana lekarzy może świadczyć o jednoznacznej chęci uzyskania zwolnienia,
• często korzystają z L4 w okresach zwiększonej aktywności zawodowej – np. w czasie ważnych projektów lub przed planowanymi urlopami,
• kończy im się umowa lub są zagrożone utratą pracy – w sytuacjach, gdy istnieje napięcie w relacjach między pracownikiem, a pracodawcą mogą pojawić się podejrzenia o nadużywanie zwolnień w celu zaszkodzenia firmie lub wymuszenia określonych działań,
• są podejrzewane o wykonywanie pracy na czarno – np. w czasie zwolnienia lekarskiego podejmują inną pracę zarobkową lub rozwijają własną działalność,
• są widywane w czasie zwolnienia – np. jeśli pracownik jest obserwowany w miejscach publicznych, podczas uprawiania sportu czy realizowania różnych zajęć.

Kontrolę prawidłowości wykorzystywania zwolnień reguluje Art. 68 Ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Zgodnie z przepisami Zakład Ubezpieczeń Społecznych oraz płatnicy składek na ubezpieczenie chorobowe, którzy zgłaszają powyżej 20 ubezpieczonych, mają prawo do kontrolowania prawidłowości sposobów korzystania ze zwolnień lekarskich oraz formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich. Pracodawca zgłaszający do ubezpieczenia chorobowego mniej niż 20 ubezpieczonych musi zwrócić się z prośbą o przeprowadzenie kontroli do właściwego oddziału ZUS.

Najczęstsze nadużycia związane ze zwolnieniami lekarskimi

Pracownicy przebywający na L4 są zobowiązani do przestrzegania przepisów polskiego prawa pracy. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 listopada 2000 r. (sygn. I PKN 44/00) uznał, że przejawem troski o dobro zakładu jest stosowanie się przez pracownika niezdolnego do pracy z powodu choroby do wskazań lekarskich i powstrzymywania się od wykonywania czynności, które mogą przedłużyć jego nieobecność w pracy (Art. 211 pkt 5 Kodeksu pracy w związku z Art. 100 § 2 pkt 3 Kodeksu pracy). Oznacza to, że pracownik na L4 ma obowiązek stosować się do zaleceń lekarza, aby jak najszybciej odzyskać zdolność do pracy. W rzeczywistości jednak zwolnienia lekarskie są wykorzystywane jako specyficzna forma urlopu lub okazja do dodatkowego zarobku. 

Kontrola zwolnień lekarskich może pomóc zidentyfikować ich nieuczciwe praktyki, ujawniając angażowanie się pracowników w różne aktywności. Nadużycia mogą wynikać z chęci odpoczynku od pracy i uniknięcia wykonywania obowiązków zawodowych przy jednoczesnym pobieraniu wynagrodzenia. Przyczyn takich zachowań może być wiele, m.in.: wysoki poziom stresu, obciążenie pracą, negatywna atmosfera w zespole, konflikty, brak motywacji, niezadowolenie z pracy. Równie często dochodzi do wykorzystywania L4 w celu dorobienia sobie np.: w dodatkowej pracy czy w ramach własnej działalności. Dochodzi również do przeznaczania tego czasu na wykonanie prac remontowych, budowlanych lub polowych. Zdarza się także, że pracownicy w trakcie zwolnienia wyjeżdżają na wakacje, uprawiają sport przy udokumentowanych problemach np. z kręgosłupem, uczestniczą w procesach rekrutacyjnych, biorą udział w rozprawach sądowych czy załatwiają sprawy urzędowe.

Metody stosowane przez detektywów w kontroli zwolnień L4

W ramach obowiązków ZUS monitoruje, czy pracownicy korzystający z L4 rzeczywiście są niezdolni do pracy. Zazwyczaj tego rodzaju kontrola zwolnień lekarskich jest prowadzona w sposób formalny i polega na jednorazowych działaniach. Mimo że obejmuje ona różne aspekty, w tym:

• weryfikację, czy sprawdzana osoba przebywa w domu, 
• kontrolę, czy wykorzystuje zwolnienie zgodnie z przeznaczeniem,
• analizę dokumentacji medycznej,
• sprawdzenie zasadności wystawienia zwolnienia, 

to uprawnieni kontrolerzy, wykorzystując przysługujące im możliwości, nie zawsze są w stanie ujawnić wszelkie nieprawidłowości. Detektywi natomiast łączą różne metody mające na celu dokładne sprawdzenie, czy w trakcie zwolnień pracownicy nie wykonują pracy zarobkowej lub nie wykorzystują ich w sposób niezgodny z celem. To daje realną szansę na weryfikację, czy pracownik robi wszystko, aby odzyskać zdolność do pracy. W ramach czynności detektywistycznych dyskretnie obserwujemy wskazaną osobę, wobec której istnieją podejrzenia dotyczące wykorzystywania zwolnienia lekarskiego w niewłaściwy sposób. W trakcie działań terenowych monitorujemy miejsce zamieszkania pracownika, podejmowaną aktywność, rzeczywisty stan zdrowia, ustalamy przebieg dnia i możliwość podejmowania dodatkowej pracy zarobkowej. Kontrola zwolnień lekarskich obejmuje także analizę mediów społecznościowych – zarówno na profilach kontrolowanych pracowników, jak i ich bliskich oraz przyjaciół. Takie działania mogą ujawniać informacje niezgodne z deklarowanym stanem zdrowia pracownika. Mogą to być np. publikacje pokazujące pracownika w trakcie aktywności fizycznej, wyjazdów, spotkań towarzyskich czy innych działań, które mogą sugerować, że nie jest rzeczywiście chory i nie spędza tego czasu w domu. Przeprowadzamy także wywiad środowiskowy i rozpytania obejmujące rozmowy (zazwyczaj pod legendą) z sąsiadami, współpracownikami i innymi osobami z otoczenia kontrolowanego pracownika, które mogą przekazać cenne informacje. Dodatkowo przygotowujemy dokumentację fotograficzną i wideo, którą wraz z wcześniejszymi ustaleniami, szczegółowo opisujemy w sprawozdaniu końcowym będącym formą raportu z przeprowadzonych czynności w sprawie. Dokument ten można w dowolny sposób wykorzystać czy to dla ZUS-u lub dla organów procesowych np. prokuratury, policji czy sądu.

Ile kosztuje kontrola zwolnień lekarskich i co wpływa na cenę usługi?

Dokładny koszt kontroli pracowników przebywających na L4 jest ustalany indywidualnie i uzależniony od kilku czynników. Cenę kształtuję przede wszystkim zakres działań – kiedy wymagane jest zastosowanie zaawansowanych metod weryfikacyjnych (np.: długoterminowej obserwacji, szczegółowej analizy mediów społecznościowych, szerokiego wywiadu środowiskowego), to więcej pracy i czasu potrzeba do uzyskania rzetelnych informacji. Istotnym czynnikiem jest także lokalizacja, ponieważ kontrola zwolnień lekarskich w dużych miastach lub miejscowościach o utrudnionym dostępie wymaga większych nakładów logistycznych. Przygotowujemy dla naszych klientów precyzyjny kosztorys, który uwzględnia specyfikę zlecenia, czas realizacji oraz wszelkie dodatkowe środki niezbędne do uzyskania zamierzonych rezultatów. To daje pewność odnośnie zakresu usługi i jej dokładnych kosztów.